150 ára afmæli skólahalds í Sveitarfélaginu Vogum. Afmælisþættir (32) - Íþróttir og sundkennsla

32. þáttur: Íþróttir og sundkennsla 31. ágúst

Íþróttir teljast ekki meðal námsgreina í fyrstu reglugerð skólans, frá 1872. Fyrstu 7 áratugina þurftu börnin að ganga í skólann í misjöfnum veðrum, sum langan veg. Í því hefur falist drjúg líkamsþjálfun, jafnvel þrekraun.

Ólafur Rosenkranz, sem var frumkvöðull í þróttum hér á landi, kenndi hér við skólann veturinn 1876 -´77. Ekki hafa fundist heimildir um hvort eða hvernig hann kenndi íþróttir það skólaár.

Árni Þorsteinsson kenndi oft og einatt íþróttir þegar hann var hér prestur og kennari 1886 – 1919. Veturinn 1908 – 09 mun hann hafa kennt leikfimi 3 stundir í viku í Norðurkotsskóla, einkum stökk, glímur og ýmsar líkamsæfingar, göngulag og fleira. Húsakynnin voru afar þröng, allt upp í 20 nemendur í u.þ.b. 12 m² skólastofu, og því líklegt að hann hafi verið með útikennslu.

Ungmennafélag Vatnsleysustrandar, sem stofnað var 1907, fékk Guðmund Sigurjónsson íþróttakennara til að kenna glímur og félagið keypti skíði til að nota í Arahólsbrekkum.

Vorið 1924 bendir prófdómari á að sérherbergi vanti fyrir fimleikakennslu, því það sé nauðsynlegur liður í uppeldinu.

Reynir Brynjólfs (nemandi 1944 -´47) segir: ”í Kirkjuhvoli var kennd leikfimi og glíma meðan eldra skólahúsið var, þar var m.a. stokkið yfir hest. Síðan þegar nýja húsið kom til kenndi Stefán Hallsson leikfimina á ganginum.”

Stefán Hallsson kenndi 1934 -´45, lengst af í Kirkjuhvoli, m.a. íþróttir, síðast 1945 á gangi nýs húss Brunnastaðaskóla, 2 st á viku skipt milli stráka og stelpna. Síðan kenndu umferðarkennarar sem fóru á milli skóla, m.a. Lúðvík Jónasson. Jón H. Kristjánsson mun hafa kennt íþróttir 1948 -’49 og Ingi Haraldsson 1950 -’52. Símon Rafnsson segir enga íþróttakennslu hafa verið á hans tíma, 1955 – 1961. Særún Jónsdóttir var aldrei í leikfimi, ekki heldur Helgi Guðmundsson en Jóhann Sævar segir Jón H skólastjóra hafa kennt íþróttir á gangi Brunnastaðaskóla (um 1955).

Frá því á síðari hluta 7. átatugar var börnunum ekið í íþróttir og sund í Njarðvík (reyndar í Sandgerði eitt ár þegar ekki samdist við Njarðvíkinga). Kópur Kjartnsson ók á skólarútunni 2 eða 3 árgöngum í senn, ásamt kennara sem gætti nemenda. Íþróttakennari Njarðvíkurskóla kenndi, einum hópi í senn meðan hinir biðu. Hver nemandi fékk eina vikustund í leikfimi og eina í sundi. Þegar Guðmundur Þórðarson réðist til Stóru-Vogaskóla sem íþróttakennari 1983 tók hann við þessari íþróttakennslu og fór þá með rútunni ásamt öðrum kennara. Þetta fyrirkomulag hélst allt þar til haustið 1993 að bylting varð í íþrótta- og sundkennslu í Vogum þegar þar var tekinn í notkun nýbyggður íþróttasalur og sundlaug. Eftir það þurftu skólabörnin aðeins að ganga í 5 mínútur í íþróttir og sund. Hjónin Egill Sæmundsson og Sigríður Jakobsdóttir í Minni-Vogum og María Finnsdóttir í Austurkoti höfðu af rausnarskap gefið 4.5 ha land undir félagsheimili og íþróttasvæði þegar árið 1966. Myndina tók Eyjólfur Guðmundsson 1996 í áhorfendabrekku við sundlaugina í Vogum tveimur árum eftir að hún tók til starfa.

Jakob A. Sigurðsson í Sólheimum í Vogum (faðir fyrrnefndrar Sigríðar) var fjölhæfur maður, m.a. sundkennari í Keflavík og víðar. Hann kenndi m.a. sund í sjónum í höfninni í Vogum og við Halakot og Knarrarnes. Hann rak niður 4 staura í fjöruna og batt í þá eins konar rólu sem börnin hanga í þegar þau læra sundtökin, með fæturna öðru megin og bringuna hinu megin. Námskeið þessi voru ekki á vegum skólans og hafa verið á 4. áratugnum. Jakob var í fyrstu stjórn u.m.f. Þróttar og lengi formaður þess.

Myndin af ungmennum standandi á haus mun vera tekin í sundferð til Reykjavíkur 1935.

Á neðstu mynd sést hópur á leið á 10 daga sundnámskeið á Laugarvatni 1936, á mjólkurbílnum. Börnin voru á fermingaraldri, fóru gjarna á eitt námskeið og mun þetta hafa verið ný til komið.

Í skólaskýrslum 1943 er þess getið að fermingarbörn, sem gengu til sr. Garðars Þorsteinssonar prófasts í Hafnarfirði, hafi notið sundkennslu þar í bæ á sama tímabili.

Vorin 1944 - ´47 sóttu börnin sundnámskeið í Sundlaug Hafnarfjarðar og 1949 - ´50 í Sundlaug Laugarvatnsskóla.

Frá 1952 voru unglingar keyrðir á 2 vikna sundnámskeið í Sundhöll Keflavíkur, sem opnuð var sem útisundlaug 1939 og byggt yfir hana 1950.

Árið 1954 samþykkir skólanefnd að öll börn 9 ára og eldri fari á sundnámskeið (líklega í Keflavík). Jón H. Kristjánsson skólstjóri og skólabílstjóri sá um börnin og ók þeim fyrir kr.120 á ferð.

Í apríl 1966 (og oftar) fær fræðslunefnd sendar ítarlegar reglur um framkvæmd sundskyldu. Þar sem ekki er sundlaug við skóla skulu nemendur njóta námskeiða sem eru minnst 72 st fyrir börn og 32 st fyrir unglinga.

Þorsteinn íþróttafulltrúi ríkisins fylgdist með og sendi árlega nöfn nemenda sem höfðu tekið fullnaðarpróf án sundprófs. Um þetta leyti hefst vikulegur akstur allra nemenda í leikfimi og sund í Njarðvík, sem áður greinir frá, og kemst loks í gott horf þegar íþróttamiðstöðin í Vogum kemur til sögunnar 1993.

Helstu heimildir m.a.: Myndasafn Minjafélagsins. Óbirt skjöl. Egill Hallgrímsson: Fjörutíu ára minning ungmennafélagshreyfingarinar á Vatnsleysuströnd. SKINFAXI 39. árg. 1948 tbl. Viðtöl við Guðrúnu Lovísu Magnúsdóttur (f.1922 d.2020), og við kennarana Jón Inga Baldvinsson, Guðmund Þórðarson og Særúnu Jónsdóttur í ágúst 2022.